Seyirci Kalma Etkisi ( The Bystander Effect)

İnsanoğlu doğası gereği ciddi bir durum gördüğünde buna müdahale etmek ister. Ya da eskiden isterdi. Bir çoğumuz bu duruma güvenmez miyiz? Mesela kalabalıktan ayrılmamaya çalışırız, eğer bir şey olursa diğer insanların buna seyirci kalmayacağına inanırız. Bir nevi kendi güvenli bölgemizi inşa ederiz ve farkında olmadan beynimize bir mesaj iletiriz ; çevren kalabalıksa güvendesin. Peki ya öyle değilse?

13 Mart 1964 tarihinde Kitty Genovese katledildi. (Yaklaşık bir saat boyunca sürdü) Tenhada veya ıssız bir yerde değildi, yalnız değildi ve bu katliamı izleyenlerin hepsi Genovese'in her gün selamlaştığı, muhabbet ettiği komşularıydı. Asıl sorumuz şu, neden hiç kimse bir şey yapmamıştı?

Polis sorgusunda başta görmediklerini iddia etseler de sonradan minimum 37 kişinin cinayeti gördüğünü,sevgili kavgası sanıp ya da ''başka birinin polisi çoktan aradığını'' düşündükleri için olaya dahil olmadıkları ortaya çıkmış.

Psikologlar yıllar sonra bunun sebebini merak etmişler ve bir dizi deney yapmışlar. Meraklısı için buraya ve buraya bir kaç tane deney bırakıyorum.

Topluluk içinde olduğumuzda içgüdüsel olarak yardım etmek istesek de şu düşünce bize engel oluyor, başkaları da var ve onlar da yardım edebilir. Bir nevi sorumluluktan kaçıyoruz ya da sorumluluğu diğerleriyle bölüşüyoruz (sorumluluğun yayılması). Herkes böyle düşündüğü için kimse bir şey yapmıyor ve olay sonuçsuz kalıyor. Bu olaya Seyirci etkisi ya da orijinal adıyla The Bystander Effect deniyor. 1968 yılında John Darley ve Bibb Latané tarafından bulunmuştur.

Yapılan deneyin önemli bir sonucu var, insanlar kalabalıkta yardım etmeye daha az eğilimli oluyorken, tek başınayken yardım etme oranı artıyor. (Gruptayken yardım etme oranı %31, tek başınayken %85 yardım oranı).

Örneklemek gerekirse İstiklal Caddesinde fenalaşmış biri gördüğünüzde yardım edip etmeme konusunda ikilemde kalırsınız ve muhtemelen yardım edecek BAŞKA birisinin olduğunu düşünüp yolunuza devam edersiniz. Bir de mahallenizi, sokağınızı düşünün. Sakin bir saatte biri gözünüzün önünde düşüp bayılsa herhalde tereddüt etseniz bile yardım edersiniz. Çünkü yardım edebilecek tek kişinin siz olduğunu bilirsiniz.

Aslında kalabalık ya da değil, birini kurtarabilecek tek kişi siz olabilirsiniz. Lütfen çevrenize duyarsız olmayın.

Eğer zor durumda olan sizseniz

Zor durumda olan sizseniz, topluluğa çağrıda bulunmak yerine birine hitap edin. Yani ''Biri ambulansı arasın lütfen'' demektense ''Sarı kazaklı adam, lütfen ambulansı ara, bana yardım et'' gibi isteğinizi özelleştirin.

İnanıyorum ki seyirci etkisinin ne olduğunu ne kadar fazla kişiye anlatırsak bu durum gittikçe daha da iyi olacak..

Çevrenizin farkında olmanız dileğiyle.